سیب زمینی به عنوان یک گیاه صنعتی و پردرآمد در سراسر دنیا مورد کشت و کار قرار می‌گیرد. این گیاه در طول دوره رشد خود با انواع بیماری‌ها مواجه می‌شود، در صورتی که اقدامات لازم در جهت مبارزه با این بیماری‌ها صورت نگیرد، با کاهش شدید عملکرد و تولید مواجه خواهیم شد. طی سال‌های اخیر در کشور ما ایران تولید سیب زمینی هم از لحاظ سطح زیر کشت و هم روش‌های کشت دچار تحولاتی شده است. ولی متاسفانه آگاهی کشاورزان و حتی کارشناسان این حوزه با بیماری‌های سیب زمینی به اندازه کافی نبوده و اکثرا بصورت روتین و تقریبا نیمه سنتی اقدام به شناسایی و کنترل بیماری‌های سیب زمینی می‌کنند.

سیب زمینی به عنوان یک گیاه صنعتی و پردرآمد در سراسر دنیا مورد کشت و کار قرار می‌گیرد. این گیاه در طول دوره رشد خود با انواع بیماری‌ها مواجه می‌شود، در صورتی که اقدامات لازم در جهت مبارزه با این بیماری‌ها صورت نگیرد، با کاهش شدید عملکرد و تولید مواجه خواهیم شد. طی سال‌های اخیر در کشور ما ایران تولید سیب زمینی هم از لحاظ سطح زیر کشت و هم روش‌های کشت دچار تحولاتی شده است. ولی متاسفانه آگاهی کشاورزان و حتی کارشناسان این حوزه با بیماری‌های سیب زمینی به اندازه کافی نبوده و اکثرا بصورت روتین و تقریبا نیمه سنتی اقدام به شناسایی و کنترل بیماری‌های سیب زمینی می‌کنند.

بیماری های مهم سیب زمینی شامل موارد زیر می باشد

1.       پوسیدگی ریشه

2.       پوسیدگی خشک فوزاریومی

3.       لکه موجی سیب زمینی

4.       بیماری سفید داخلی یا بادزدگی سیب زمینی

5.       خال سیاه سیب زمینی

6.       پژمردگی ورتیسیلیومی

7.       پژمردگی باکتریایی سیب زمینی

8.        پوسیدگی نرم باکتریایی و ساق سیاه سیب زمینی

9.       اسکب (جرب) معمولی سیب زمینی

10.    لوله ای شدن برگ سیب زمینی

11.     ویروس Y سیب زمینی

12.    ویروس X سیب زمینی

13.     ویروس A سیب زمینی

14.     جارویی شدن سیب زمینی

15.    نماتد مولد غده

۱- پوسیدگی ریشه سیب زمینی

در سیب زمینی عامل بیماری قارچ Rhizoctonia solani می باشد. به این بیماری شوره سیاه یا scurf Black یا شانکر ساقه زیر زمینی نیز گویند. این بیماری عالوه بر سیب زمینی بسیاری از گیاهان زراعی دیگر از جمله حبوبات، گیاهان روغنی، پنبه و کلم را نیز آلوده می کند. این بیماری در اغلب مناطق کشت به خصوص مناطق سردسیری و کشت استمرار ایران از جمله اردبیل، همدان، اصفهان، تهران، کرمان(جیرفت، کهنوج) و خوزستان اهمیت زیادی دارد.


بیماری شوره سیاه سیب زمینی


بیماری شوره سیاه یا scurf Black یا شانکر ساقه زیر زمینی


علائم بیماری


·         روی غده سیب زمینی تشکیل اسکلروت های سیاه رنگی است که سطحی بوده و با آب شسته نمی شوند(با ناخن به راحتی کنده می شوند) و بازار پسندی محصول را کاهش می دهد


·         کاشت غده های آلوده به اسکلروت در خاک های مرطوب موجب مرگ جوانه های روی غده و وقفه در رشد آن ها می شود


·         ایجاد زخم روی ساقه هایی که از غده آلوده می رویند


·         کوتولگی بوته


·         ارغوانی شدن برگ ها


·         پیچیدگی و زردی برگ ها


·         تشکیل غده های هوایی شبیه به بیماری ویروسی و فایتوپالسمایی


·         ایجاد شانکر به صورت لکه های قهوه ای تیره و فرورفته در قسمت ساقه زیرزمینی


بیماری مشتمل بر دو مرحله مجزا می باشد:  آلودگی گیاهان در حال رشد با پدید آمدن شانکر ریزوکتونیایی  و دوم  آلودگی سطحی غده های دختری به وسیله سختینه و یا پوشش سیاه رنگ


روش های پیشگیری وكنترل بیماری


·         کاشت غده های سالم و عاری از اسکلروت


·         اجتناب از کشت زود هنگام غده های بذری در شرایط سرد و خنک


·         ضد عفونی غده های بذری با استفاده از سموم قارچکش


·         قبل از کشت بذر با قارچ کش هایی نظیر رورال تی اس ضد عفونی شود.


·         عدم کشت سیب زمینی به مدت ۳ تا ۴ سال در زمین های آلوده


·         تناوب زراعی سیب زمینی با غالت و گراس ها به مدت ۳-۲ سال در مناطقی که استرینAG3 قارچ solani بقای بیشتری در خاک دارد، مایه تلقیح عامل بیماری را که خاکزاد است، کاهش می دهد.


·         اخیراً نیز قارچ کش سیستمیک تیابندازول توصیه گردیده است.


۲- بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی– fusarium dry rot potato


پوسیدگی های خشک غده و پوسیدگی های قطعات بذری مهمترین و خسارت زاترین بیماری ها پس از برداشت، انبار و در زمان کاشت می باشند. این بیماری یکی از بیماری های مهم سیب زمینی بوده و بیش از ۲۰ درصد سیب  زمینی هایی که در بازار به فروش می رسند به صورت پنهان و آشکار به این بیماری مبتلا هستند.


عامل بیماری گونه های Fusarium می باشند. عوامل اصلی پوسیدگی خشک غده ها گونه های F. sambucinum ، F. equiseti و F. solani ، F. oxysporum شناسایی شده اند.

بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی– fusarium dry rot potato


شرایط مساعد بیماری


·         عامل بیماری خاکزی می باشد


·         توسعه بیماری در رطوبت نسبی باالی ۷۰ درصد


·         حرارت ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد


·         دمای بالای محیط به خصوص زمانی که گیاه تحت شرایط استرس خشکی و گرمای شدید دوره رشد قرار دارد موجب تشدید بیماری می شود.


·         استفاده ازکودهای فسفره ازپیشرفت بیماری می کاهد.


·         ستفاده بی رویه از کودهای پتاسه و ازته در مزرعه باعث حساسیت غده ها می گردد.


علائم بیماری بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی


·         عالئم معمولا یک ماه بعد از انبار کردن غده ها به صورت لکه های قهوه ای بر روی غده ها به ویژهدر محل زخم ها دیده می شوند.


·         به تدریج پوست روی لکه فرورفته و چروکیده شده و غده ها به حالت مومیایی در می آیند


·         غده ها در طول دوره انبار کردن به این بیماری حساس ترمی باشند.


·         زردی برگ های پایینی و کلروتیک برگ های باالیی که منجر به پژمردگی گیاه می شود.


·         تغییر رنگ بافت آوندی ساقه و غده


·         نکروز قهوه ای رنگ در محل اتصال استولون و یا چشم های غده یا پوسیدگی های دایره ای شکل داخل غده


·         رغوانی شدن قسمت هوایی گیاه


·         مرگ زودهنگام گیاه


·         معمولا پوسیدگی خشک غده سیب زمینی را در انبار موجب می شوند ولی ممکن است در رطوبت بالای انبار پوسیدگی تر یا آبدار به وجود آید.


روش های پیشگیری و مبارزه


·         جلوگیری از زخم شدن غده ها در زمان برداشت


·         اجتناب از کاشت غده های آلوده به بیماری


·         کاشت غده های بذر سیب زمینی در نواحی عاری از پژمردگی قارچی


·         جداکردن غده های آلوده و سالم در انبار


·         ضدعفونی انبار


·         تهویه مناسب و حفظ دمای انبار در درجه حرارت ۴ تا ۷ درجه سانتی گراد


·         ضد عفونی غده های بذری با استفاده از سموم قارچکش


۳- بیماری لکه موجی سیب زمینی بالایت زودرس( blight Early)


این بیماری به ندرت گیاهان جوان و قوی را موردحمله قرارمی دهد، بلکه اغلب به گیاهان پیرتر که شروع به ضعیف شدن می کنند حمله می کند. این بیماری در سراسر دنیا هرجا که سیب زمینی کشت می شود، وجود دارد. عامل این بیماری قارچ Alternaria  solani عامل این بیماری می باشد.


·         جوانه زنی اسپور قارچ و ایجاد آلودگی در آب و هوای گرم و مرطوب، شبنم، بارندگی یا آبیاری صورت می گیرد


·         زمستان گذرانی در بقایای شاخ و برگ باقیمانده در مزرعه و روی غده آلوده می باشد


·         وزش باد در پراکنده شدن اسپور و گسترش بیماری موثر است


·         این بیماری زمانی که گیاه تحت شرایط استرس ناشی از تغذیه ناکافی، زخم، خسارت حشرات، خشکی و … است، به شکل مخرب تری ظاهر می شود.

 لکه موجی سیب زمینی بالایت زودرس


لکه موجی سیب زمینی بالایت زودرس( blight Early)


 علائم بیماری


·         لکه های کوچک قهوه ای تیره تا تیره رنگ و زاویه داری روی برگچه های مسن تر در روی قسمت های پایینی گیاه پدید می آید.


·         لکه ها غالباً شکل نامنظم داشته و مشخصة اصلی آن ها وجود حلقه های متحدالمرکز داخلی می باشد به همین علت این بیماری لکه موجی نامیده می شود


·         اطراف لکه ها غالباً هالة سبزروشن تا زرد رنگی ایجاد می شود.


·         لکه ها به سرعت توسعه پیدا کرده و ممکن است تمام اندام های هوایی گیاه حالت سوخته به خود گیرند


·         لکه های روی غده تیره رنگ گرد و یا بی شکل می باشند، و اغلب گوشت زیر این لکه ها خشک، چرمی تا چوب پنبه ای و معمولا قهوه ای رنگ هستند.


·         غده های آلوده دچار پوسیدگی شده و به رنگ قهوه ای در می آیند


روش های پیشگیری و مبارزه


·         استفاده از واریته های دیررس سیب زمینی جهت کاشت


·         ایجاد شرایط مناسب برای تقویت رشد بوته ها از طریق آبیاری و کودپاشی منظم


·         کاشت بذر سالم و ضد عفونی شده


·         جمع آوری بقایا وانهدام آن ها


·         اجتناب از کاشت غده های صدمه دیده


·         استفاده از قارچکش های محافظتی به صورت محلول پاشی در مزرعه مانند دیتیوکاربامات ها، هیدروکسید فیتین و کلروتالونیل( همزمان با وقوع بیماری)


۴- بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی(blight Late)


این بیماری به عنوان مخرب ترین و مهم ترین بیماری سیب زمینی در دنیا قلمداد می شود. علی رغم blight Late غالبا این بیماری زودتر از بیماری برگی blight Early در مزرعه ظاهر می شود. عامل این بیماری، قارچی با نام علمی Phytophthora  infestans  می باشد، که قادر است هم به غده و هم به شاخ و برگ گیاه طی چندین مرحله از رشد گیاه حمله نماید.

 بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی

بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی

بیماری سفید داخلی بادزدگی سیب زمینی(blight Late)

شرایط مساعد بیماری

·         رطوبت نسبی بالای ۹۰ درصد

·         بارندگی